Selo Krupac – mesto sahranjivanja legendarnog Atile

Krupac je ne samo jedno od najvećih sela Pirotskog okruga, već i jedno od istorijski najznačajnijih delova ovog kraja, donoseći sa sobom pomalo zaboravljenu legendu.

Samo selo izgrađeno je na temeljima rimskih zdanja, uglavnom velelepnih vila tog doba. Krupačko groblje nalazi se iznad drevne grobnice kojoj još uvek nije utvrđen period iz kojeg dolazi, ali se pretpostavlja da je čak i starija od rimskih tragova na ovim prostorima.

Ono što zna većina meštana, kako Pirota tako i samog sela, jeste legenda o čuvenom Atili, Hunu koji je predstavljao strah i trepet među stanovnicima moćnog Rima, koji su ga iz straha prozvali „Bič božiji“, verujući da je poslat od Boga kako bi ih kaznio za to što su ogrezli u grehu.

Atila Hunski bio je kralj tada velike i moćne Hunske države u periodu od 434. Godine pa sve do svoje smrti 453. Godine. Njegovo carstvo prostiralo se od Dunava do Baltičkog mora, od reke Ural pa sve do delova današnje Nemačke. Njegova vojska sačinjena od mnoštva uglavnom Azijskih plemena, veštih konjanika lako je prodirala u teritoriju Istočnog i Zapadnog Rimskog carstva, nanoseći mnogo bolnih poraza Rimljanima, čija su cena bila raznolika blaga koja su iz ruku moćnog carstva prelazila u vlasništvo hunskog vođe.

Nakon neuspelih opsedanja Konstantinopolja i Rima, Atila je dostigao vrhunac svoje vladavine, a smrt je spoznao prve bračne noći, po jednoj teoriji bio je otrovan od ruke svoje supruge, dok druga teza govori o tome kako je hunski car preterao u alkoholu i na taj način sebi presudio.

Po Hunsko/Gotskom običaju, telo Atile je te večeri spaljeno, a njegovi ostaci su raspoređeni u tri kovčega, prva dva napravljeni su od srebra odnosno zlata, dok je treći načinjen od gvožđa. Legenda kaže da su Huni na kratko promenili tok reke Tise kako bi u njenom koritu sahranili legendarnog vođu, nakon čega su Tisu usmerili natrag u staro korito kako bi ona misterijom prekrila Atilino grobno mesto.

Teorija o njegovom mogućem sahranjivanju javila se dosta kasnije, mada je tokom poplava u selu pedestih godina 20. veka pronađena kamena ploča za koju meštani smatraju da je pripadala Atilinoj grobnici.

Jako je teško dokazati ovakve tvrdnje, opipljivijih dokaza nema a arheološka istraživanja do sada nisu donela nove. Takođe, nije logično da je Atila svoje venčanje organizovao sa „ove“ strane Dunava, mnogo je realnije da se to desilo negde u Panonskoj niziji gde su se on i njegova vojska osećala mnogo sigurnije, podaleko od rimsih snaga.

Pa ipak, ono što je interesantno u vezi Atile i njegove legende među stanovnicima Pirota i okoline jeste činjenica da je ova priča duboko ukorenjena među starosedeocima ovog kraja. Činjenica da su generacijama čak i oni nepismeni dobro znali za hunskog cara ne ide u prilog zvaničnoj teoriji da se velika većina naših predaka doselila na ove prostore u 7. veku. Jer, ako su se stari Sloveni ili Srbi tada doselili na Balkan, kako su znali za Atilu, i zašto bi legenda o njemu ostala tako duboko urezana u pamćenja naroda koji u njegovo vreme nije živeo na ovim prostorima.

Jedno je sigurno, Pirot je grad pun istorije i mističnih priča, a mi smo danas osvetlili još jednu.

Autor: Nenad Stanković